درحالیکه سالانه حدود ۲۰ هزار نفر در حوادث جادهای جان خود را از دست میدهند و خودروهای سنگین در برخی گزارشها تا ۳۰ درصد از این تلفات را به خود اختصاص دادهاند، بار دیگر مسئله ایمنی کامیونها به یکی از مهمترین نگرانیهای کارشناسان حوزه حملونقل تبدیل شده است.
یکی از مغفول ماندهترین مسائل، نبود حفاظهای ایمنی جانبی، جلو و عقب در ناوگان سنگین است، تجهیزاتی که طبق مصوبات رسمی پلیس راهنمایی و رانندگی بیش از ۱۰ سال پیش باید در ایران اجباری میشد، اما در عمل به دلایل اداری، اقتصادی و ضعف نظارت، هنوز فراگیر نشده است. در برخورد میان خودروهای سواری و کامیونهای قدیمی و بلندشاسی، خودروهای سبک بهراحتی به زیر کامیون کشیده میشوند. این پدیده در اصطلاح کارشناسان «زیرگیر شدن» نام دارد، حادثهای که در بسیاری از موارد مرگ آنی تمامی سرنشینان سواری را به دنبال دارد.
تجربه کشورهای دیگر نشان میدهد نصب اجباری سپرهای محافظ و میلههای جانبی، به شکل چشمگیری آمار مرگومیر در برخوردهای جادهای را کاهش داده است. در بسیاری از کشورها، کامیونها بدون سپر محافظ، اجازه تردد ندارند. اروپا و امریکا نیز استانداردهای مشابهی دارند. ایران سالهاست با کامیونهای قدیمی با چرخهای ۲۴ اینچی سروکار دارد. این در حالی است که بسیاری از کشورها به استاندارد 22/5 اینچی کوچ کردهاند. چرخهای بزرگتر باعث افزایش ارتفاع شاسی، افزایش احتمال زیرگیری خودروها و چسبندگی کمتر و عملکرد ضعیفتر ترمز در سرعت بالا میشوند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تغییر استاندارد چرخها علاوه بر نصب حفاظها، میتواند بهطور جدی در کاهش تلفات جادهای مؤثر باشد. با این حال این پرسش همچنان به قوت خود باقی است که چرا قانون اجرا نمیشود؟
با وجود تصویب و لازمالاجرا شدن قانون، چند عامل مانع اجرای کامل آن شد، از جمله اینکه بسیاری از رانندگان و مالکان ناوگان فرسوده توان پرداخت هزینه نصب حفاظ را ندارند. همچنین پلیس فقط مقطعی موضوع را کنترل کرده است. از دلایل دیگر اینکه بخشی از رانندگان و شرکتهای حملونقل با اجبار قانونی مخالفت کردند و بخشی از رانندگان هم تصور میکنند این تجهیزات «مزاحمت» ایجاد میکند. این در حالی است که میانگین عمر ناوگان سنگین ایران حدود ۲۰ سال است که نشان میدهد نوسازی عقب مانده است.
طبق دادههای رسمی، هر سال شمار زیادی از شهروندان در تصادفاتی جان میبازند که با نصب همین حفاظهای ساده قابل پیشگیری است و میتواند اندکی از آمار تصادفات را کاهش دهد. درحالیکه پلیس در سالهای اخیر چندین بار اعلام کرده بود، برخورد جدی خواهد کرد، واقعیت جادهها نشان میدهد قانون اجرا نشده است و کامیونهای بدون حفاظ همچنان در حال تردد هستند. باید در نظر داشت اجرای کامل قانون موجود، جریمههای سنگین و توقف تردد خودروهای فاقد حفاظ، طرح یارانه یا تسهیلات برای نصب حفاظ، کمک به رانندگان کمبرخوردار، نوسازی ناوگان و استانداردسازی چرخها و کوچ از چرخ ۲۴ به ۵/۲۲ اینچ میتواند در این باره مؤثر باشد.
در پایان باید گفت در کشوری که روزانه دهها نفر در جادهها جان میبازند، نمیتوان اجازه داد اجرای یک قانون حیاتی سالها عقب بیفتد.